Zwinna, sprytna i… ruda!
Obserwowałem ją jak przeczesuje ściółkę w poszukiwaniu pożywienia. Zaglądała w każdy zakamarek, pod każdy liść i w każdą szczelinę. Była przy tym niezwykle zwinna i szybka. Po chwili dojrzała orzecha, którego wcześniej dla niej rzuciłem. Podbiegła, spojrzała na niego swoimi czarnymi węgielkami i wzięła w łapki. Obróciła kilka razy, capnęła ostrymi ząbkami i nim się obejrzałem, ona już wspinała się z nim po drzewie.
Przysiadła na dużej gałęzi, a nagłe pojawienie się niespodziewanego gościa przestraszyło siedzącą na niej sójkę, która zerwała się z głośnym wrzaskiem, płosząc oczywiście przy tym wszystkie inne ptaki na pobliskich drzewach. Tymczasem moja miłośniczka orzechów z niezwykłą gracją przebiegła wzdłuż gałęzi i z samego czubka skoczyła na kolejną gałąź, cały czas trzymając w ząbkach orzecha. Wdrapywała się coraz wyżej i wyżej, aż nagle zniknęła w dużej dziupli na samej górze sosnowego pnia. Żaden leśny zwierzak nie mógł równać się z nią szybkością, zwinnością i zręcznością.
O kim mowa? Oczywiście o…
Wiewiórce!
Wiewiórka to znany wszystkim leśny gryzoń. Charakterystyczny rudy kolor futerka w połączeniu z ogromnym, puszystym ogonem jest nie do pomylenia. Jak na gryzonia, wiewiórka osiąga całkiem spore rozmiary, choć nie jest największym przedstawicielem tej rodziny zamieszkującym Polskę, a pierwsze miejsce należy oczywiście do bobra. Wiewiórka mierzy ok 20 cm, wielkości natomiast dodaje jej puszysty ogon, którego długość wynosi praktycznie tyle samo, co jej całe ciało. Tak długi i wielki ogon nie jest rzecz jasna przypadkowy. Dzięki niemu zwierzak ten potrafi z taką zwinnością wspinać się po nawet najcieńszych gałązkach, a podczas skoków ogon pełni niejako rolę spadochronu, dzięki czemu wiewiórka z lekkością skacze w koronach drzew. W okresie jesienno-zimowym, gdy wiewiórka wymienia futerko na gęstsze, na jej uszach uwidaczniają się wyraźne kitki. Czy pełnią jakąś rolę? Raczej nie, ale z pewnością dodają jej uroku. Jak każdy gryzoń, wiewiórka posiada również mocne i ostre siekacze, które rosną przez całe życie, nawet kilka milimetrów na tydzień. Dlatego też zwierzak ten musi je cały czas ścierać, co dzieje się podczas rozłupywania np. orzechów. Wiewiórki licznie zamieszkują nasze lasy oraz różnorodne zadrzewienia, w tym parki miejskie, gdzie chętnie są dokarmiane przez spacerowiczów. Rudzielce żyjące w miastach są zdecydowanie mniej płochliwe i ich obserwacja w parku jest dużo łatwiejsza, niż w gęstym lesie.
Zagłębimy się teraz w rudy świat i rozwiejemy kilka mitów, jakie wiążą się z tymi uroczymi gryzoniami. Zacznijmy od snu zimowego. Sen zimowy lub hibernacja, która jest swego rodzaju „głębszym snem zimowym”, to strategia jaką obrały niektóre zwierzęta na przetrwanie zimy. W sen zimowy zapadają np. borsuki i niedźwiedzie, a hibernują jeże, nietoperze, popielice, ale… nie wiewiórki! Te małe gryzonie są całą zimę aktywne. Skąd natomiast wzięło się powszechne przekonanie, że wiewiórki też zapadają w zimowy sen? Zimą wiewiórki spędzają większą część dnia w dziupli lub w innym miejscu, gdzie śpią. Wiewiórczy zimowy dzień wygląda następująco: zaczyna się wczesnym rankiem, wtedy wiewiórka odszukuje swoje schowane zapasy. Następnie pobiega trochę po okolicy, by jeszcze znaleźć coś na ząb i tak naprawdę koło południa już wraca spać. A jeśli dzień jest naprawdę mroźny, lub pada intensywnie śnieg, wiewiórka wychodzi z dziupli na jeszcze krócej, lub postanawia ten dzień w ogóle przeczekać. Dlatego też zimą tak rzadko obserwujemy te gryzonie, co może nas wprawiać w błąd, że wiewiórka zimę przesypia. Nic bardziej mylnego! Jesienią zwierzaki te gromadzą duże ilości orzechów, żołędzi, owoców, nasion, by zimą się nimi posilać. Upychają je wszędzie, gdzie się da: w dziuplach, pod ziemią, pod korzeniami, w szczelinach kory. Zapasów jest tyle, że starczają na całą zimę. I wcale o nich nie zapominają, bo pamięć wiewiórka ma świetną. To tak duża ilość gromadzonych zapasów sprawia, że część po prostu zostaje niezjedzona.
Skoro jesteśmy już przy pokarmie, innym mitem jest to, że wiewiórki odżywiają się tylko orzechami i nasionami. Okazuje się, że wiewiórcza dieta jest bardzo zróżnicowana. Prawdą jest to, że nasiona i różnego rodzaju orzechy są podstawą menu, ale oprócz nich wiewiórka chętnie zjada leśne owoce, świeże pączki drzew i krzewów, a nawet grzyby, które potrafi suszyć na gałązkach drzew! Najciekawsze jest również to, że roślinną dietę wiewiórka uzupełnia o pokarm zwierzęcy. Ten rudy gryzoń nie pogardzi większymi owadami, larwami, a nawet ptasimi jajami i… pisklętami! Wraz z nadejściem wiosny, a tym samym początkiem ptasiego sezonu lęgowego, wiewiórki przeczesują drzewa i krzewy, by znaleźć te słabiej ukryte gniazda. Jeśli znajdą w nich jaja, na pewno je zrabują. A jeśli w którymś gnieździe będą bezbronne pisklęta, bo akurat rodzice wybrali się po pokarm, to wiewiórka chwilę nieuwagi rodziców z pewnością również wykorzysta. Ach ta natura…
W Grudziądzu mamy to szczęście, że jest jedno miejsce, gdzie wiewiórki praktycznie zawsze można poobserwować podczas spaceru. Oczywiście chodzi o Park Miejski im. Piotra Janowskiego. Wiewiórki licznie zamieszkują ten teren, ze względu na dużą dostępność pokarmu. Sporo osób również wiewiórki w parku dokarmia i nie ma w tym nic złego, jednak należy pamiętać, by robić to z umiarem i z rozwagą. Jeśli chcemy te zwierzaki dokarmiać, najlepsze będą orzechy włoskie w łupinach. Nie rozłupujmy orzechów, ponieważ orzechy w łupinie wiewiórka może sobie schować na później, a podczas ogryzania będzie ścierać siekacze. Wyłóżmy orzechy pod pniem drzewa, a już po chwili z pewnością będziemy cieszyć się obecnością tych rudych gryzoni.
Autor Kamil Bilecki
