Dźwięki z dalekiego Kosmosu, aż spod gwiazdy Wenus
W roku 1954 NASA rozpoczyna pracę nad wysłaniem w kosmos swojego pierwszego satelity – Explorer 1 ma pokazać, że Amerykanie też potrafią latać w kosmos. W tym samym roku, po 3 latach pracy – kompozytor Edgar Varese przedstawia swoją eksperymentalną kompozycję „Deserts” w której oprócz orkiestry użył dźwięków z nagrań.
Kilka lat później, w roku 1962, USA wystrzeliwuje w kosmos sondę Mariner 2, której celem jest planeta Wenus. W tym samym czasie Robert Moog rozpoczyna pracę nad swym pierwszym, w pełni konfigurowalnym syntezatorem analogowym.
W nauce kosmos odkrywa przed nami swoje tajemnice. W sztuce, na salony wkracza muzyka eksperymentalna i syntetyczne dźwięki.
Na przełomie lat 60 i 70 inżynierowie opracowują komputery wystarczająco szybkie, by analizować dane radiowe pozyskiwane z coraz lepszych radioteleskopów. Obserwacje kosmosu w widmie fal radiowych przynoszą nie tylko dane naukowe ale też, rytmy i piski, które po odpowiedniej obróbce mogą być słyszalne przez ludzkie ucho.
Od lat 70 historia, której jeden z epizodów doświadczaliśmy w grudziądzkim Klubie Akcent 16 września 2023 roku, zaczyna nabierać tempa. Radioastronomowie słuchają odległych kwazarów, sondy przesyłają na Ziemię dźwięki burz magnetycznych uderzających o czułe przyrządy a muzycy eksperymentalni szukają nowych inspiracji.
Kiedy na początku lat 90 do szerszej publiczności docierają „Dźwięki Planet” istnieją już syntezatory elektroniczne, które pracują na nagranych próbkach dźwięku. Nic nie stoi na przeszkodzie by nagrania pozyskane z sond czy obserwacji radioastronomicznych użyć jako muzycznych sampli.
Bogactwo kosmicznych wibracji oraz możliwości współczesnych instrumentów zafascynowały dwóch muzyków z naszego regionu – torunianina Rafała Iwańskiego i grudziądzanina Wojciecha Ziębę, którzy założyli zespół Voices of the Cosmos. Muzycy tworzą swoje utwory wykorzystując dźwięki pozyskane z programów naukowych. Wsparcia merytorycznego udziela twórcom znany w Grudziądzu pracownik naszego planetarium Sebastian Soberski.
Rafał Iwański, Anna Ruta Pilewicz – artystka wizualna oraz operator filmowy Mateusz Matyasik w roku 2021 założyli Fundację Artystyczną Kosmos, która za pomocą projektów audiowizualnych łączy naukę ze sztuką. W ramach festiwalu AstroGru, zorganizowanego przez Fundację, od przedpołudnia 16 września w klubie Akcent odbywały się różnorodne imprezy.
Od godziny 11 dzieci wraz z opiekunami uczestniczyły w warsztatach tworzenia filmów na diaskopie. Te niesamowite wizje przypominają dokonania ojca kinematografii trikowej Georgesa Mélièsa, którego „Podróż na księżyc” jest najbardziej znanym dziełem. Aby zobaczyć jak wyglądają filmy tworzone na warsztatach prowadzonych przez Annę Rutę Pilewicz warto zajrzeć na kanał YouTube fundacji. W Grudziądzu też było kolorowo i ciekawie, czego fragment widać na naszych zdjęciach
Wieczór należał zaś do naukowców i twórców audiowizualnych.
Na początku obejrzeliśmy dwa filmy: dokumentalny „Szept Gwiazd” o historii projektu Voices of the Cosmos; oraz niesamowitą muzyczną wizualizację „SOLAR SYSTEM Vol. 1 – HELIOCENTRIC” która zaczyna się od pięknych zdjęć Słońca i odgłosów jakie generuje jego aktywność.
Następnie Jacek Drążkowski – redaktor pisma „Urania. Postępy astronomii” przedstawił wykład na temat „Kosmos w muzyce. Muzyka w kosmosie” o historii fascynacji muzyków dźwiękami z kosmosu i wpływie wielkich misji pozaziemskich na kompozytorów. Wszystko to z perspektywy jego artykułów publikowanych na łamach Uranii.
Sebastian Soberski przedstawił historię oraz naukową stronę pozyskiwania i przetwarzania informacji z kosmosu do formy dźwięków postrzeganych przez człowieka. W końcu w próżni dźwięk się nie rozchodzi a wibrację membrany głośnika mogą być wytworzone z promieniowania elektromagnetycznego lub pulsacyjnych zjawisk fizycznych.
Noc to już królestwo dźwięków i obrazów. Na początek oczywiście Voices of the Cosmos, długi przepiękny, miejscami niepokojący ambient grany na żywo. Potem Jerzy Mazzoll na tle wizualizacji stworzonych przez Annę Rutę Pilewicz, grał długą improwizację na klarnecie, którego dźwięk był przetworzony cyfrowo. Odgłosy z instrumentu i rytmiczne uderzenia o niego, brzmiały niczym odbicia rzeczywistości w jaskini platońskiej. Bardzo poruszający i głęboki koncert.
Na zakończenie Tadeusz Łuczejko – jeden z najbardziej zasłużonych twórców muzyki ambient w Polsce – wystąpił ze swoim projektem Aquavoice. To poruszające przeżycie pełne melodyjnych fraz i kosmicznych rytmów sprawiło, że po koncercie ciemne nocne niebo wydało się ciepłą pierzyną pełną magicznych snów. Energia otrzymana w Akcencie niosła przez miasto w poszukiwaniu autobusu i długo nie dała zasnąć.
Ten pierwszy festiwal AstroGru okazał się przeżyciem niesamowitym, godnym poświecenia czasu i parunastu złotych. Wypełnienie go tyloma atrakcjami zaspokoiło gusta każdego. Cieszy zrównoważenie części naukowej z częścią artystyczną.
Na festiwalu można było kupić wydawnictwa muzyki ambientowej oraz projektu Voices of the Cosmos, a także koszulki i gadżety.
Na naszej stronie www.grudziadzmiastootwarte.pl będziemy na pewno zachęcać do wizyty na następnych takich imprezach – bo warto. Jest to jedno z tych wydarzeń na których każdy miłośnik muzyki eksperymentalnej, el-muzyki i nauki powinien być.
Adam Milewski
