DBI – w trosce o bezpieczeństwo cyfrowe dzieci i młodzieży
Dziś, 6 lutego 2024 r., obchodzimy Dzień Bezpiecznego Internetu (DBI), ustanowiony z inicjatywy Komisji Europejskiej w 2004 roku
Organizatorem wydarzenia w Polsce jest Polskie Centrum Programu Safer Internet (PCPSI), założone przez instytut badawczy NASK oraz Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.
„DBI ma na celu inicjowanie i propagowanie działań na rzecz bezpiecznego dostępu dzieci i młodzieży do zasobów internetowych, zaznajamianie rodziców, nauczycieli i wychowawców z problematyką bezpieczeństwa online oraz promocję pozytywnego wykorzystywania internetu.”
W Grudziądzu i okolicy w działania związane z DBI włączyły się w tym roku: Straż Miejska, Szkoła Podstawowa nr 5, Szkoła Podstawowa nr 11, Zespół Szkół Ekonomicznych, Szkoła Podstawowa w Grucie. Więcej informacji o działaniach, szkoleniach online i materiałach edukacyjnych można znaleźć na stronie TUTAJ
Dzień Bezpiecznego Internetu – czy to kolejne niepotrzebne święto?
Kiedy już wiemy, czy jest DBI zastanówmy się nad tym, czy jest to coś ważnego, czy może to kolejne niepotrzebne święto, jakich ostatnio wiele w kalendarzu.
Czym jest internet? Jest to współczesny środek komunikacji, który umożliwia przekazywanie informacji na odległość, rozmawianie, słuchanie muzyki, oglądanie filmów, zdjęć, robienie zakupów. Pomimo, że jest to zjawisko cyfrowe i ulotne, jak każde źródło informacji, potrafi wywierać na nas wpływ wywołując konkretne stany psychiczne (na przykład radość) lub prowokując do działań fizycznych (pójście na koncert).
Internet na ogół jest miejscem bezpiecznym ale ma swoje ciemne strony i są osoby, które za jego pomocą usiłują skłonić nas do działań mogących nam szkodzić. Chcą na przykład wyciągać od nas pieniądze, zarabiać na nas jako pośredniku reklam czy przejąć nasze konta społecznościowe w celu uwiarygodnienia swoich podejrzanych czynów.
Nam dorosłym wydaje się że potrafimy korzystać z internetu ale sami nie zauważamy jak rzadko sprawdzamy na ile jest bezpieczny i jakie nowe zagrożenia w nim czyhają.
Przykładowo – na Facebooku dostajemy informację o tragicznym wypadku w Grudziądzu. Szybko klikamy na odnośnik, który prowadzi nas do strony z komunikatem „Pokazywane treści są szokujące. Wymagana jest weryfikacja wieku. Zaloguj się swoim kontem FB”. Po wejściu na stronę okazuje się, że nic tam nie ma lub są to materiały skradzione ze stron lokalnych gazet lub serwisów ogólnotematycznych. O sprawie zapominamy ale za kilka dni nasi znajomi otrzymują od nas zaproszenia do grup na FB zajmujących się hazardem, „szybkim zarobkiem” itp. Nie kojarzymy tego faktu ze zdarzeniem sprzed kilku dni, nie wiemy, że padliśmy ofiarą kradzieży konta, które teraz służy do rozsyłania nieuczciwych reklam.
O tym jakie zagrożenia czyhają na nas w internecie rzadko dowiadujemy się z dzienników telewizyjnych, radia, gazet i portali ogólnotematycznych. Sprawa musi być naprawdę wielkiej wagi, by przebiła się do naszej świadomości za pomocą źródeł po które sięgamy codziennie.
Rzadko kto z nas zagląda na strony zajmujące się bezpieczeństwem internetu, jak na przykład: niebezpiecznik.pl czy Zaufana Trzecia Strona.
Skoro my dorośli nie potrafimy sami zadbać o własne bezpieczeństwo internetowe, tym bardziej narażone są nasze dzieci i młodzież. One też mogą paść ofiarą sytuacji opisanych powyżej, szczególnie jeśli wbrew regulaminom mają założone konta na popularnych portalach społecznościowych. Jednakże grupa ta często jest celem innego rodzaju ataków, które mogą szkodzić ich zdrowiu psychicznemu i fizycznemu.
Pierwszym z takich zagrożeń są wszelkiego rodzaju challenge – wyzwania – czyli akcje, w ramach których uczestnik musi zrobić coś fizycznego i opublikować to w sieci.
Wszelkiego rodzaju „plankingi, owlingi, ice bucket’y” często wydają się niegroźne i chętnie włączają się w nie nawet celebryci czy politycy, mogą jednak prowadzić do zachowań ryzykownych, uszkodzeń ciała i śmierci. Młodzi ludzie dla poklasku podejmują ryzykowne zachowania i istnieją potwierdzone doniesienia o np. upadkach z wysokości w trakcie tak zwanego plankingu, czyli leżenia jak deska w dziwnych miejscach (tu poręcz balkonu).
Bardziej niszowe challenge, istniejące często w ograniczonej społeczności, dotyczą na przykład przebiegania przed pociągiem, spożywania jakichś substancji, często niewinnych ale groźnych, jeśli są użyte niewłaściwie (na przykład kakao w proszku jedzone łyżką może spowodować zatkanie dróg oddechowych).
Drugim rodzajem zagrożeń, na które częściej zwracamy uwagę, są kontakty w celach nawiązania nieodpowiednich relacji z dorosłymi. Niestety „Pan” zaczepiający na ulicy przeniósł się do sieci i próbuje osiągnąć swoje niecne cele za jej pomocą. Pomimo, że znamy te zachowania, przestępcy używają coraz bardziej wyrafinowanych metod działania. Często jest to podszywanie się pod osobę nieletnią na portalach przeznaczonych dla tej grupy użytkowników.
Trzecim, bardzo niepokojącym trendem ostatnich lat, jest wykorzystanie dzieci i młodzieży do pozyskania nielegalnych treści związanych z fizycznością tych osób. Zamiast bezpośredniego, ryzykownego kontaktu z ofiarą, przestępcy namawiają ją do pokazywania swoich zdjęć i filmików, najpierw niewinnych a potem coraz bardziej odważnych. Dzieci kuszone są dostępem do dóbr internetowych (np. gier) lub gotówką a organizatorzy posuwają się nawet do tworzenia sieci „naganiaczy” w tej grupie wiekowej!
Niepokojące trendy dotyczą też platform internetowych o legalnym charakterze. W roku 2023 zrobiło się głośno o serwisie streamingowym, stworzonym kiedyś dla graczy do pokazywania relacji z rozgrywek, w którym pozwolono na publikowanie filmów zawierający tak zwany „body art” co równało się po prostu z nagością.
Najnowszą kategorią zagrożeń, która nie doczekała się jeszcze regulacji prawnych ani skutecznych metod walki, jest tak zwany Deep Fake, czyli wykorzystanie „Sztucznej Inteligencji” (AI), do generowania realistycznych obrazów, filmów i głosów w oparciu o materiały dostępne online. Zdjęcia, filmy czy nagrania dźwiękowe z nami, naszymi dziećmi, krewnymi czy znajomymi mogą być użyte do wytworzenia niestosownych treści z jakoby naszym udziałem. Mogą też służyć do wywołania fałszywego wrażenia, że naszym bliskim stało się coś niedobrego.
Oczywiście prawdopodobieństwo takich zdarzeń jest tym mniejsze im mniej jesteśmy sławni. Niestety narzędzia służące do wytwarzania takich treści są coraz bardziej dostępne i łatwe w użyciu, więc mogą też kiedyś dotknąć i nas. Zresztą wielu z nas pochopnie używa takich narzędzi w popularnych zabawach, polegających na generowaniu jakoby nas jako księżniczki, wikingów czy postaci z filmów.
Warto w tym wypadku sprawdzać czego chce od nas dany program, witryna, czytać regulaminy, szczególnie w zakresie wykorzystania naszych wizerunków i głosu. W wypadku, gdybyśmy otrzymali niespodziewane informacje o ty, że coś złego stało się z naszymi bliskimi, warto sprawdzić czy pochodzą z pewnych źródeł – Policji, Szkoły, znajomych i krewnych. Pozostaje liczyć na to, że powstaną narzędzia chroniące nam przed Deep Fake, bo jak na razie ich nie ma.
Jak widać w sieci istnieje wiele zagrożeń, nie wszystkie są łatwo dostępne, bo kto nie wchodzi do ciemnego lasu, nie naraża się na spotkanie z wilkiem. Nam dorosłym łatwiej jest o rozwagę ale o dzieci i młodzież powinniśmy zadbać my. Powinniśmy mieć kontrolę nad tym, z jakich aplikacji i serwisów internetowych korzystają dzieci, kto wchodzi z nimi w interakcje, czy są to tylko osoby z grona ich fizycznych znajomych czy też dziwne, obce.
Warto słuchać dzieci, czy nie mówią nam lub sobie o namawianiu ich do dziwnych zachowań. Musimy z nimi rozmawiać na temat tego co ich niepokoi w sferze kontaktów cyfrowych, warto bowiem ufać ich wrodzonej wstydliwości i obawom o własne zdrowie.
Powinniśmy też zainteresować się, czy w szkołach do których chodzą nasze dzieci są prowadzone zajęcia z bezpieczeństwa cyfrowego. Dzień Bezpiecznego Internetu jest więc bardzo potrzebny abyśmy o tym pamiętali i być może dziś jest doskonała okazją do zainteresowania się tym tematem.
Na naszym portalu www.grudziadzmiastootwarte.pl staramy się zamieszczać rzetelne informacje o pozytywnej aktywności mieszkańców Grudziądz i okolic. Mamy nadzieję, że tworzymy bezpieczną stronę internetu.
Adam Milewski
