Niedożywienia a Choroby
Niedożywienie to pojęcie, z którym bardzo często można się spotkać, szczególnie u pacjentów cierpiących na choroby uniemożliwiające lub utrudniające swobodne spożywanie pokarmu, a także w chorobach wpływających na apetyt. Kojarzone jest błędnie ze szczupłymi osobami, natomiast osoby otyłe również mogą się z nim zmagać.
Pacjenci często już niedożywieni trafiają do szpitala. Żywienie szpitalne nie pomaga w poprawie stanu odżywienia. Często są to jałowe potrawy, pozbawione warzyw i owoców oraz innych źródeł składników odżywczych czy witamin. Zdarzają się również przypadki, gdzie do szpitala pacjenci trafiają dobrze odżywieni natomiast hospitalizacja i nieodpowiednio skomponowana dieta szpitalna powoduje, że opuszczają szpital niedożywieni.
Przebywanie w szpitalu, duża ilość badań, zabiegi operacyjne, leki przyjmowane w trakcie i po zabiegu to wszystko czynniki obciążające organizm, czynniki potrzebne, jednak na równi z nimi potrzebne jest właściwe żywienie. Do tego, aby pacjent czuł się dobrze, a jego organizm sprawnie funkcjonował, regenerował się i leczenie przynosiło pożądane skutki, niezbędna jest odpowiednia podaż energii, składników odżywczych, mineralnych oraz witamin.
Tak jak już wcześniej było wspomniane nie tylko szczupłe osoby zmagają się z niedożywieniem. Osoby z wyższą masą ciała również.
Może dojść do sytuacji, w której pacjent jest otyły i niedożywiony równocześnie – zjada zbyt dużo energii, co doprowadziło do nadwagi lub otyłości,
natomiast pożywienie jest ubogie w białko, dobrej jakości tłuszcze czy witaminy i składniki mineralne.
Ważną kwestią jest to, że niedożywiony pacjent nie jest odpowiednio przygotowany do operacji i nie może w prawidłowy sposób wracać do zdrowia po niej. Chory niedożywiony jest trzy razy bardziej narażony na zachorowalność w okresie okołooperacyjnym i pięć razy bardziej narażony na śmierć niż chory dobrze odżywiony. Wciąż zbyt mało uwagi przywiązuje się do tego w polskich szpitalach a ma to ogromne znaczenie.
Z niedożywieniem i długim przebywaniem w szpitalnym łóżku wiąże się ryzyko wystąpienia sarkopenii – stan charakteryzujący się spadkiem siły mięśniowej. Objawia się ona brakiem równowagi i koordynacji ruchowej, spadkiem masy mięśniowej, a co za tym idzie masy ciała, czy spadkiem kondycji fizycznej.
Ryzyko rozwoju niedożywienia w zależności od schorzenia.
Pacjenci na oddziale neurologicznym:
– 30% pacjentów jest niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem
– 5-30 % stanowią pacjenci po udarze, a 60% to chorzy z demencją
– 40-50% chorujących na choroby neurodegeneracyjne
Inne oddziały szpitalne:
– 5–15% osób w schyłkowej niewydolności serca
– 35,9% chorych onkologicznych, przy czym sięgają 50–80% w zaawansowanej chorobie nowotworowej
– 30% chorych na nowotwór umiera z powodu kacheksji, czyli wyniszczenia organizmu w skutek choroby i złego żywienia, a nie samego nowotworu.
—–
Czynniki wpływające na niedożywienie:
– zaburzenia połykania: udar i inne neurogenne zaburzenia połykania
– strach przed jedzeniem, obawa, że jedzenie pogłębi dolegliwości, że pojawią się wymioty
– głodzenie okołooperacyjne – brak dowodów, że pacjenci pijący klarowne płyny do 2 godzin przed planowanymi zabiegami są bardziej narażeni na zachłyśnięcie czy cofanie treści żołądkowej do przełyku, od pacjentów poszczących po 12 godzin lub dłużej
– nowotwory twarzoczaszki, przełyku, żołądka stany po urazach, oparzeniach
– schorzenia przebiegające ze zwiększonym katabolizmem (choroby septyczne, biegunki, rany przewlekłe, zespoły złego wchłaniania, dializoterapia)
– nowotworowy
– chorzy po hospitalizacji w innych oddziałach seniorzy
– leki (pogorszenie apetytu lub gorsze wchłaniania składników odżywczych)
– ból
– źle dobrana dieta
—–
Skutki niedożywienia:
● utrata tkanki tłuszczowej oraz masy mięśniowej, w tym zmniejszenie masy narządów wewnętrznych
● osłabienie mięśni oddechowych, z następczym osłabieniem siły odruchu kaszlowego i wzrostem ryzyka infekcji, oraz osłabienie mięśnia sercowego
● utrata masy tkanki kostnej i zwiększone ryzyko złamań
● osłabienie odporności,
● gorsze gojenie ran,
● pogorszenie funkcji wewnątrzwydzielniczych, np. zmniejszone stężenie hormonów
● zmiany funkcji zewnątrzwydzielniczej trzustki prowadzące do nietolerancji laktozy, trawienia tłuszczów, zaburzeń wchłaniania i w konsekwencji do biegunki
● wzrost przepuszczalności ścian jelit skutkujący biegunką
● zmniejszony nerkowy przepływ krwi i filtracja kłębuszkowa powodujące obrzęki
● upośledzenie termoregulacji organizmu
● spowolnienie ruchowe, męczliwość
● depresja, drażliwość
—–
Jak możemy pomóc choremu aby ograniczyć ryzyko niedożywienia?
– przygotowywać posiłki o konsystencji, którą pacjent akceptuje
– korzystać z doustnych suplementów pokarmowych, jeśli jest taka konieczność
– skorzystać z pomocy wykwalifikowanego dietetyka, który dopasuje zalecenia oraz dietoterapię pod pacjenta
– dbać o dobrą atmosferę podczas spożywania posiłków oraz o kontakty międzyludzkie i relacje z innymi oraz dbać o dobrostan psychiczny pacjenta
– dobierać leczenie tak, aby zminimalizować skutki uboczne, na tyle na ile jest to możliwe
Niedożywienie to istotny problem, znacznie wykraczający poza zbyt niską masę ciała i warto o tym mówić.
Autorka: Dietetyk Natalia Mogiłko
