Edukacja domowa jednych fascynuje, a innych przeraża. Jednym kojarzy się z wolnością innym z samotnością.
Jak to naprawdę jest? Czy dzieci z ED skazane są na samotność i niedouczenie?
Wszystko zależy od podejścia i potrzeb ucznia i jego rodziny. W artykule tym postaram się przybliżyć ten temat i rozwiać wątpliwości.
Wielu osobom ten sposób nauczania kojarzy się ze zdalnym nauczaniem takim, jakiego doświadczyliśmy podczas pandemii. Niestety był on dla wielu traumatyczny i może skutecznie zniechęcać do nauki w domu. Jednak poza tym, że nauka odbywa się w domu, te dwa rodzaje nauczania niewiele mają ze sobą wspólnego.
Warto dodać, że wybierając edukację domową, mamy dwie drogi: przenieść się do szkoły, która zajmuje się tylko nauką domową, lub przejść na ED pod skrzydłami dotychczasowej, lub innej szkoły stacjonarnej w zależności od otwartości dyrekcji.
Warte uwagi są m.in. takie szkoły jak: Gdańska Szkoła Montessori, Szkoła w Chmurze, Szkoła Benedykta.
Szkoły z ED zazwyczaj mają swoje platformy, na których uczniowie uczą się samodzielnie, w swoim tempie, kiedy mają na to chęci. Nie są ograniczeni obowiązkowymi zajęciami, które odbywają się w konkretnym przedziale czasowym (nie licząc zajęć dodatkowych i konsultacji, ale o tym w dalszej części artykułu). Na platformach tych materiał do nauki przedstawiony jest w postaci kart pracy i/lub egzaminów próbnych. W zależności od szkoły karty różnią się grafiką, przystępnością materiału. Materiały te są intuicyjne, zawierają odnośniki i linki do innych stron dając możliwość zgłębienia danego tematu, oszczędzając sporo czasu na poszukiwania rzetelnych informacji w internecie.
Dodatkowym wsparciem w uczeniu się są bezpłatne zajęcia online prowadzone przez specjalistów, pasjonatów (uczestnictwo w nich nie jest obowiązkowe i nie ma wpływu na ocenę końcową). Są to konsultacje z danego przedmiotu, kursy przygotowawcze, ale też zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów z przeróżnych dziedzin np. gotowanie, malowanie, żonglerka, joga, zajęcia związane z dietetyką i psychologią, zwierzętami, ale też kluby dyskusyjne.
Jak wygląda zaliczanie poszczególnych przedmiotów?
Tu nie ma kartkówek, sprawdzianów, prac domowych, narzucanego rytmu nauki.
Uczniowie sami na początku roku ustalają sobie terminy egzaminów w odpowiedniej dla siebie kolejności i dogodnym terminie (w zależności od szkoły ta elastyczność w wyborze terminów jest różna). I korzystając z opisanej powyżej platformy, przygotowuje się samodzielnie do egzaminu (jeśli chce może korzystać z dostępnych konsultacji z danego przedmiotu).
Dużym plusem jest to, że uczeń może skupić się na jednym wybranym przedmiocie poznawać go, zgłębiać z każdej strony nie będąc rozpraszanym innymi przedmiotami. Gdy jest gotowy, zdaje egzamin pisemny i ustny ( w niektórych placówkach można zmienić termin egzaminu).
Egzaminy w zależności od szkoły zdawane są online lub stacjonarnie. Pisemny trwa godzinę i jest w formie testu. Egzamin ustny trwa 15 min i przeprowadzany jest w formie rozmowy, podczas której uczeń odpowiada na pytania z podanej wcześniej puli pytań (20-60 w zależności od szkoły), polemizuje, opowiada lub przygotowuje prezentacje na temat związany z przedmiotem, z którego zdaje egzamin (temat musi mieścić się w podstawie programowej). Niezależnie od formy egzaminu jest on przeprowadzany w przyjaznej wspierającej atmosferze zupełnie pozbawionej powagi i srogości zapamiętanych przeze mnie egzaminów szkolnych. Uczniowie wspominają go często jako miłe spotkanie.
Następnie zaczyna naukę z kolejnego przedmiotu, zdają go i tak poklei, aż zaliczą wszystkie egzamin (w ED nie ma egzaminu z plastyki, muzyki i w- fu, nie ma też oceny za zachowanie). Gdy uczeń zda wszystkie przedmioty rok szkolny dla niego się kończy niezależnie od tego czy rok szkolny w tradycyjnej szkole trwa nadal (jednak świadectwo otrzymuje dopiero wraz z oficjalnym zakończeniem roku szkolnego). I tak zdarza się, że są uczniowie, którzy już w marcu, a nawet wcześniej mają wakacje. Brzmi zachęcająco? Ale uwaga, będąc w ED, nie ma nauczyciela, który wyłoży przedmiot, będzie zachęcał do nauki. Taki sposób edukacji wymaga samodyscypliny i buduje odpowiedzialność. Młodsze dzieci często uczone są przez rodziców. Starsze sami zgłębiają wiedze, łączą się w grupki i razem uczą się (np. w kawiarence), wzajemnie pomagając sobie. Często też tworzone są miejsca spotkań w różnych częściach Polski, gdzie regularnie odbywają się zajęcia wspierające naukę. Inną opcją jest wykupienie dodatkowych zajęć online lub zatrudnienie korepetytora.
Kadra tych szkół jest empatyczna i pozytywnie nastawiona do uczniów. Stawia na samodzielne myślenie i rozwój zainteresowań. Traktuje uczniów jak partnerów do rozmów.
Edukacja domowa umożliwia naukę z każdego miejsca na świecie, dlatego nie trzeba czekać na weekend/ferie/wakacje, by wyjechać w podróż. Daje to dużą wolność. W tej formie nauki odpada też poranne wstawanie, pojawiają się za to spokojne poranki i praca we własnym rytmie w zgodzie z obecnymi potrzebami i gotowością. Wiąże się to jednak koniecznością wypracowania sobie regularność i planu pracy. Na początku kiedy nic nie trzeba, a można wszystko trudno się zmotywować do nauki. Jednak z czasem ta rutyna się pojawia.
Tak ja różne mamy charaktery, tak każdy inaczej będzie się uczył. Jednego ucznia będzie trzeba wciąż “gonić” do nauki siedzieć nad nim pilnować, a drugi będzie to robił sam w swoim tempie i będzie się uczył nie tylko tego co wymaga podstawa programowa, ale i dużo więcej. Poprzez pozbycie się presji i przymusu uczenia tego co nie interesuje pojawia się przestrzeń na to co ciekawi i pasjonuje. Pojawiają się nowe pasje, zainteresowania i mnóstwo czasu, by to wszystko realizować. Tu przechodzimy do tematu kontaktów społecznych. Dużo rodziców obawia się, że ich dziecko nie chodząc do stacjonarnej szkoły, nie będzie miało kontaktu z rówieśnikami. Kłamstwem byłoby napisanie, że ten problem nie istnieje, ale czy nie istnieje on też w szkole stacjonarnej? Mam tu na myśli sytuacje, gdzie dziecko jest odrzucone przez klasę, ma trudność z nawiązywaniem relacji. Daje nam to złudne uczucie zaspokajania przez dziecko potrzeby kontaktu z rówieśnikami. Bo w takiej sytuacji, pomimo że chodzi do klasy, czuje się osamotniony (jeśli trafi na wspierającego nauczyciela może się wszystko zmienić jeśli nie może do końca szkoły żyć w tej samotności często prześladowany), czasem wystarczy zmiana klasy lub szkoły, a czasem okazuje się, że te dzieci bardzo dobrze funkcjonują poza budynkiem szkoły, a tylko w szkole np.przez bodźcowanie, przytłoczenie zamykają się w sobie. Do czego zmierzam? Otóż w szkole jesteśmy zmuszeni do przebywania 5 dni w tygodniu w klasie, w której są różni uczniowie. Jeśli odnalazłeś się w tej grupie super, jeśli nie trochę gorzej jakoś wytrzymasz te… kilka lat.
Nie chodząc do szkoły, kontakty nawiązuje się wśród społeczności innych dzieci z ED, na organizowanych dla nich spotkaniach w centrach nauki lub zjazdach, wycieczkach, poprzez aplikacje, lub utworzone grupy na portalach społecznościowych. Dobrym miejscem są też do poznawania innych dzieci zajęcia pozalekcyjne, place zabaw, podwórko. Dużo łatwiej jest budować te relacje w dużych miastach, gdzie takich dzieci jest więcej. W mniejszych jest to bardzo utrudnione, często w promieniu kilkunastu kilometrów nie ma żadnej „podobnej” rodziny. Jeśli dodatkowo dziecko ma trudność w wejściu w grupę, nawiązywać relacje może mu być trudno znaleźć przyjaciół.
To czy edukacja domowa jest wspierająca dla dziecka, czy wręcz przeciwnie jest sprawą indywidualną. Wszystko zależy od tego, jaką osobowość ma dziecko. Są osoby, które potrzebują usystematyzowanego i regularnego procesu nauczania, a przebywanie w szkole w dużych grupach jest dla nich wspaniałym doświadczeniem i takie dzieci jak najbardziej powinny chodzić do stacjonarnej szkoły jeśli to lubią. Ale są też dzieci, które nie znoszą hałasu, tłumów, regularności mają swój rytm pracy i dla nich bardziej wspierająca będzie edukacja domowa.
Bez względu na to, na jaki rodzaj edukacji się zdecydujemy, najważniejsze by spędzało ono czas w przyjaznym, wspierającym go środowisku.
Artykuł Magdalena Brzezicka
