Przez wieki związany z edukacją i wychowaniem młodzieży.
Dzisiaj pełni funkcję siedziby Urzędu Miejskiego.
Co łączy papieża Franciszka,
króla Jana Kazimierza i grudziądzkie kolegium?
Tak!
Towarzystwo Jezusowe, mówiąc inaczej, zakon jezuitów.
Zakon ten powstał w XVI wieku, a jego zadaniem była m.in. obrona katolicyzmu i papiestwa.
Od początku swojego istnienia stał się on organizacją oddaną całkowicie
sprawom nauczania i wychowania młodzieży.
Już odpowiadam: reformacja.
W 1622 roku, a więc w roku pojawienia się w mieście pierwszych jezuitów, większość mieszkańców Grudziądza wyznawała protestantyzm. Tę sytuację chciał zmienić biskup chełmiński Jan Kuczborski.
Z jego inicjatywy pierwsi dwaj bracia zakonni przybyli do miasta. Początkowo zakonnicy mieli pomagać proboszczowi w jego pracy na terenie miasta oraz prowadzić misje poza jego granicami.
Tak i to znaczne, o czym świadczy przekazanie im w użytkowanie w zaledwie rok później kościoła pw. św. Mikołaja.
Kolejnym celem braci zakonnych było pozyskanie gruntów pod budowę kolegium.
Jak sądzicie, czy poszło im to gładko?
Oczywiście, że nie, gdyż na swojej drodze spotkali ponownie poważnego przeciwnika
– złożoną z protestantów radę miejską.
Nic nie pomogła zgoda samego króla Zygmunta III Wazy,
wyobrażacie sobie?
Ziemia miejska to ziemia miejska i kropka!
Grunt to się nie poddawać, więc jezuici zastosowali sprytny fortel.
Zaprosili do współpracy przyjaciela zakonu
– starostę Jana Działyńskiego. Starosta zakupił ziemię na swoje nazwisko
i nie uwierzycie, zapłacił za nią z własnej kieszeni!
Zapewne jednym z powodów było to, że sam ukończył kolegium jezuickie w Braniewie.
Dla uczniów czytających te słowa może być to szokiem, lecz z reguły z wiekiem wspomina się lata szkolne z przyjemnością.
Uwierzcie mi na słowo.
No dobrze, ziemia zakupiona, czas rozpocząć budowę.
Po otrzymaniu uroczystej zgody sejmu Rzeczypospolitej na wzniesienie gmachu,
w 1647 roku wybudowany zostaje główny budynek kolegium.
Nazwano go później, w hołdzie fundatorowi, Kolegium Działynianum.
…we wrześniu 1649 roku otwarto gimnazjum.
Naukę w nim rozpoczęło 10 uczniów, niewielu, lecz od czegoś trzeba było zacząć.
Sprawdźmy teraz, jak wyglądał typowy dzień ucznia grudziądzkiego kolegium, W semestrze zimowym lekcje rozpoczynano o godzinie 7.30, w letnim o 7.00. Zajęcia trwały do godz. 10.00.
Później jedzono śniadanie, nie ma przecież nic gorszego niż nauka o pustym żołądku.
Po śniadaniu fajrant? Nic z tych rzeczy!
Wracano do lekcji, które trwały od godz. 13.30 do 17.00.
Na porannych zajęciach powtarzano materiał z poprzednich dni,
na następnych poznawano nowe wiadomości.
W połowie XVIII w. w murach szkoły kształciło się prawie 300 uczniów.
W 1723 lub w 1725 roku (tutaj zdania wśród badaczy są podzielone) ukończono budowę zachowanego po dziś dzień barokowego gmachu, gdyż poprzedni był w bardzo złym stanie technicznym.
W tym czasie wyposażono kolegium w bogato zdobiony refektarz,
czyli klasztorną salę jadalną.
Z tego też okresu pochodzi zapewne pomost, tak charakterystyczny
dla ul. Spichrzowej, łączący obecny ratusz z jednym ze spichlerzy.
Jezuici sprawowali opiekę nad grudziądzką młodzieżą do 1780 r.
W tym samym roku Kolegium Działynianum pruskie władze przekształciły
w protestanckie Królewskie Progimnazjum.
W 1816 r. szkoła przekształca się w Katolickie Seminarium Nauczycielskie,
którego uczniem był m.in. Wiktor Kulerski.
W 1897 r. budynek przechodzi na własność władz miejskich,
które lokują w nim ratusz. W 1919 r. spalił się dach i wieża budynku.
Do 1926 r. zostały odbudowane, a ratusz zyskał od strony dziedzińca
dodatkową kondygnację przeznaczoną na biura.
Warto wspomnieć, że budynek dawnego kolegium jako jeden z pierwszych na terenie Grudziądza,
został oficjalnie uznany za zabytek.
Ratusz gościł w swych murach wielu znamienitych gości,
jak choćby marszałka Józefa Piłsudskiego.
W czasie II wojny światowej budynek został częściowo zniszczony.
Uszkodzenia naprawiono w latach 1945 – 1947, a w 1966 r. gmach gruntownie odnowiono.
W 2018 r. odrestaurowany został refektarz.
Z wieży ratusza od 22 lipca 1956 r.
rozbrzmiewa hejnał grudziądzki skomponowany przez kpt. Stanisława Szpuleckiego.
ŹRÓDŁA
Roczniki Grudziądzkie :
1960 M. Biskup, „Rozwój przestrzenny Grudziądza”
Frycz, „Układ urbanistyczny i architektura Grudziądza”
1961 J. Konieczny, K.Szymański, „Dzieje szkolnictwa grudziądzkiego”
1963 J. Konieczny, K.Szymański, „Dzieje szkolnictwa grudziądzkiego część II”
2005 J. Pakulski, „Barokowe inskrypcje w ratuszu grudziądzkim”
2016 M. Pietkiewicz, „Pierwsze dziesięciolecia Towarzystwa Jezusowego w Grudziądzu”
2019 I. Fijałkowska, „Ochrona zabytków na terenie Grudziądza w okresie międzywojennym z uwzględnieniem organizacji służb konserwatorskich na Pomorzu”
2020 I Fijałkowska, „Zniszczenia obiektów zabytkowych Grudziądza w czasie drugiej wojny światowej i ich odbudowa”
Strony internetowe:
Strona Informacji Turystycznej w Grudziądzu
www. rp.pl
www.jezuici.pl
Źródła zdjęć:
Strona internetowa Kujawsko – Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej