We wrześniu zabytkiem miesiąca jest polski banknot o nominale 1000 złotych z wizerunkiem Mikołaja Kopernika z 1982 roku.
Banknot wchodzi w skład liczącego blisko tysiąc obiektów zbioru pieniądza papierowego, który znajduje się w kolekcji Gabinetu Numizmatycznego grudziądzkiego Muzeum. Bieżący rok 2023 obchodzony jest w Polsce jako „Rok Mikołaja Kopernika” (1473-1543) – wybitnego astronoma, matematyka, ekonomisty, prawnika i lekarza. Jest to więc doskonała okazja do przybliżenia zabytku, który uhonorowuje tego słynnego uczonego. Jednocześnie banknot tysiączłotowy, dla wielu dobrze pamiętany do dziś, jest jednym z symboli ostatnich kilkunastu lat Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, używanym jednak także po transformacji ustrojowej, w pierwszych latach III Rzeczpospolitej.
Prezentowany banknot był drugim polskim pieniądzem papierowym w XX stuleciu, którego motywem był Mikołaj Kopernik. Należał on do serii „Wielcy Polacy”, którą wprowadzono w obieg w połowie lat 70. 1000 zł posiadało trzy serie emisyjne: 2 lipca 1975 roku, 1 czerwca 1979 roku oraz 1 czerwca 1982 roku. Projektantem banknotu był Andrzej Heidrich. Pozostawał on najwyższym nominałem do roku 1977, kiedy wprowadzono 2000 zł z Mieszkiem I. Równocześnie jednak w obiegu pozostawał poprzedni wzór banknotu z Kopernikiem (do 1978 r.). W portfelach Polaków gościł do połowy lat 90. ubiegłego wieku. Wówczas przeprowadzono denominację waluty, a „kopernikańskie” 1000 zł wymieniano na równowartość 10 groszy. Współcześnie mówi się o możliwości wyemitowania banknotu tysiączłotowego, ale z pewnością już nie z Kopernikiem, gdyż obecne polskie pieniądze papierowe prezentują wyłącznie historycznych władców Polski.
Na awersie widnieje popiersie Mikołaja Kopernika. U góry, od lewej strony nazwa emitenta: NARODOWY BANK POLSKI. Poniżej nominał – 1000 (występuje także w dolnym, lewym rogu) i słownie: TYSIĄC ZŁOTYCH oraz miejsce i data emisji (prezentowany obiekt pochodzi z ostatniej, trzeciej). Centralnie w dolnej części banknotu orzeł ustalony dla godła Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Po bokach podpisy głównego skarbnika Narodowego Banku Polskiego oraz prezesa. To ostatnie stanowisko piastował wówczas Stanisław Majewski. Pod orłem zamieszczono serię i numer banknotu. Te informacje występują także w górnej, lewej części banknotu.
Rewers powtarza niektóre dane z awersu, m.in. nazwę emitenta oraz nominał. Jego głównym motywem jest natomiast kopernikański układ heliocentryczny oraz astrolabium. U dołu mały napis: BILETY NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO SĄ PRAWNYM ŚRODKIEM PŁATNICZYM W POLSCE. Tło obu stron wypełniają gilosze autorstwa Jerzego Kamińskiego.
Banknot wykonano w technice wklęsłodruku. Posiada wymiary 138 x 63 mm. Druk inskrypcji na awersie i rewersie w kolorze ciemnoniebieskim, fioletowym i żółtym, a w przypadku poddruku wykorzystano kolory żółty i jasnoniebieski. Banknot wyprodukowała Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych. Pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1996 roku, a do końca 2010 roku istniała możliwość jego wymiany na obecnie obowiązujące środki płatnicze w Polsce.
Prezentowany banknot jest szczególny. Został opatrzony okolicznościowym nadrukiem związanym z grudziądzkimi obchodami 530. rocznicy urodzin Kopernika (2003 r.) oraz 480. rocznicy wygłoszenia przez uczonego w Grudziądzu jednej z wersji jego traktatu o monecie –„Modus cudendi monetam” (2002 r.). Nadruki umieszczono zarówno na awersie, jak i rewersie, w miejscu oryginalnie wolnym od inskrypcji, gdzie znajduje się znak wodny w postaci orła.
