
Agnieszka Chojnacka
„Przemoc tkwi w głowach ludzi, a nie w zaciśniętych pięściach”
| Jan Guillou |
O co chodzi?
Gaslighting to trudna do zauważenia i jednocześnie niezwykle okrutna forma przemocy psychicznej i emocjonalnej. To niezwykle subtelna i jednocześnie potężna a przy tym wyjątkowo perfidna forma manipulacji psychologicznej. Stanowi ona ogromne zagrożenie dla osoby, która stanie się ofiarą manipulatora.
Gaslighting polega na celowym, powolnym i systematycznym działaniu, ukierunkowanym na przejęcie całkowitej kontroli i uzyskanie władzy nad ofiarą. Działania ukierunkowane są głównie na: podważanie postrzegania własnej osoby i otaczającej rzeczywistości, utratę zaufania co do własnego stanu psychicznego, kompetencji poznawczych takich jak pamięć.
Ofiara w pewnym momencie zaczyna wątpić w swoje możliwości intelektualne, w swoją zdolność logicznego myślenia, w adekwatność własnych stanów emocjonalnych. W konsekwencji doświadcza stałego poczucia dezorientacji, jej samoocena, poczucie własnej wartości drastycznie spadają.
Ta niezwykle destrukcyjna forma przemocy stosowana jest zazwyczaj przez osoby z zaburzeniami osobowości, najczęściej łączy się ją z narcyzmem i psychopatią. Oczywiście nie znaczy to, że wszystkie osoby z zaburzeniami osobowości będą wykorzystywać tę formę manipulacji w relacjach z innymi jednak te, które to robią z dużym prawdopodobieństwem doświadczają zaburzeń osobowości.
Zazwyczaj wiąże się tę formę przemocy psychicznej przede wszystkim z relacjami partnerskimi jednak możemy spotkać ją również w innych relacjach np. zawodowych, rówieśniczych, rodzic-dziecko. Najczęściej jednak dotyczy relacji, w których pomiędzy sprawcą a ofiarą istnieje bliskość emocjonalna, związek uczuciowy.
Sprawca
Do najczęściej spotykanych działań sprawcy należy wmawianie osobie, z którą jest w relacji choroby psychicznej, zaburzeń spostrzegania, myślenia, pamięci. Manipulator kwestionuje fakty, doświadczenia będące udziałem jego ofiary. Unieważnia jej stany emocjonalne, przerzuca odpowiedzialność za własne działania lub ich brak na swoją ofiarę.
Bardzo często, w sposób niezwykle umiejętny wzbudza silne poczucie winy, wstydu. Z premedytacją wykorzystuje zaufanie i bliskość emocjonalną łączące go z ofiarą. Kwestionuje uczucia osoby, z którą jest w relacji, zaprzecza swoim działaniom, złożonym obietnicom, deklaracjom.
Przyłapany na kłamstwie, manipulator w sposób mistrzowski potrafi tak odwrócić sytuację, że to ofiara ostatecznie pogrąży się w poczuciu winy. W sposób niezwykle zręczny, trudny do zauważenia manipulator odseparowuje swoją ofiarę od osób bliskich, znajomych, rodziny.
Oskarża otoczenie, że źle wpływa na zdrowie, funkcjonowanie i myślenie jego ofiary przy czym swoją osobę stawia na piedestale podkreślając, że wszystko co robi, robi z troski, miłości, dla dobra tej jedynej. Podkreśla często, że kontakty z innymi osobami źle wpływają na samopoczucie, zdrowie osoby przy czym w towarzystwie sam często unieważnia jej wypowiedzi, sposób myślenia, zachowania.
W pewnym momencie ofiara czuje się coraz bardziej zagubiona, zdezorientowana a jednocześnie odizolowana od potencjalnego wsparcia co wpływa na skrajne poczucie zależności od przemocowego partnera.
Dodatkowo osoby stosujące gaslighting świetnie potrafią dokonywać autoprezentacji więc na zewnątrz często są postrzegane jako jednostki pozytywne, szczere, życzliwe, sympatyczne i niesłychanie oddane w relacji. Ten wykreowany na własny użytek wizerunek stanowi kolejny cios wymierzony w ofiarę.
Kto uwierzy w niegodziwość osoby o tak pozytywnym wizerunku?
Ofiara żyje w stanie ciągłej dezorientacji, docierają do niej sprzeczne komunikaty zaczyna coraz bardziej gubić w tym co jest a co nie jest prawdą.
Zazwyczaj w pierwszym okresie relacji ofiara kompletnie nie zdaje sobie sprawy z manipulacji jakiej jest poddawana. Sprawca w sposób umiejętny, trudny do zauważenia, zwiększa intensywność swoich działań. Bardzo często też funduje swojej ofierze stany huśtawki emocjonalnej naprzemiennie raniąc ją i opiekując się nią w sposób wyjątkowo czuły.
Po czym poznasz, że być może jesteś ofiarą?
Jeśli wielokrotnie zdarzają się sytuacje, w których pomimo, że świetnie pamiętasz skierowane do Ciebie słowa, partner im gorąco zaprzecza lub często słyszysz, że „przesadzasz”, „wymyślasz”, „histeryzujesz”, „masz problemy z pamięcią”, „jesteś nazbyt emocjonalna(y)”, „przewrażliwiona(y)” itp. być może coś niepokojącego dzieje się w Twojej relacji i warto się temu przyjrzeć.
Zdarza się, że choć jesteś przekonana(y) o tym czego doświadczyłaś(eś) słyszysz, że „wymyślasz”, „coś Ci się pomieszało”, „to się nie zdarzyło”, „to nieprawda” itp.?
Gdy przypominasz o złożonej obietnicy, deklaracji, umowie słyszysz, że „źle zrozumiałaś(eś)”, „znowu sobie wymyśliłaś(eś)” itp.?
Gdy odważysz się pokazać odczuwane emocje słyszysz, że „nie powinnaś (powinienieś) tego czuć”, „nie czujesz tego”?
Masz wrażenie, że gdy próbujesz porozmawiać o określonych zachowaniach partnera, które są dla Ciebie trudne, raniące, nieakceptowalne w pewnym momencie zostajesz o nie obwiniona(y)?
Coraz częściej przepraszasz choć nie do końca wiesz za co?
Twoje sukcesy, osiągnięcia są unieważniane, wyśmiewane, umniejszane?
Coraz gorzej czujesz się towarzystwie, unikasz zabierania głosu na spotkania towarzyskich bo boisz się ciętego komentarza lub innej nieprzyjemnej dla Ciebie reakcji osoby, z którą jesteś w relacji?
Zauważasz, że masz coraz mniej znajomych a rodzina jakby się od Ciebie odsunęła?
Coraz częściej zauważasz kłamstwa w waszej relacji a druga strona idzie w zaparte?
Zdarza się, że słyszysz zarzuty dotyczące urojeń? Stale jesteś porównywana(y) do innych osób lub karana(y) ciszą?
Jeśli dodatkowo doświadczasz coraz częściej:
stanów obniżonego nastroju,
nadmiernego napięcia,
lęku,
niepewności,
Twoja samoocena, poczucie własnej wartości spadły do krytycznie niskiego poziomu,
wycofujesz się z kontaktów społecznych,
masz problem z podejmowaniem najprostszych decyzji i oddajesz decyzyjność całą osobie, z którą jesteś w relacji być może to czas aby poszukać pomocy.
Na początek wystarczy rozmową ze specjalistą, który ma wiedzę i doświadczenie w kwestii przemocy, manipulacji, zdrowia psychicznego.
Rozmowa z osobą neutralną może pomóc w odzyskaniu zdrowej oceny rzeczywistości i być może, jeśli zajdzie taką potrzeba w podjęciu adekwatnych kroków w celu obrony siebie.
Rozpoznanie źródeł przemocy w swoim życiu i nauka adekwatnych sposobów obrony przed nimi są podstawą zachowania zdrowia psychicznego, dobrego samopoczucia.
Konsekwencje prawne stosowania przemocy psychicznej
Gaslighting to przemoc psychiczna, która podlega karze określonej przepisami Kodeksu karnego. Nikt nie ma prawa stosować przemocy wobec innej osoby.
Jeśli czujesz, że być może jesteś celem tej (lub innej) formy przemocy poszukaj pomocy specjalisty. Pozwól sobie pomóc.