Wykład o grudziądzkiej gwarze w Bibliotece Miejskiej.
W środowe popołudnie w Bibliotece Miejskiej przy ulicy Legionów odbył się wykład zatytułowany “Między nami grudziądzanami – słów kilka o miejskiej gwarze”, który poprowadził dr. Janusz Mosakowski. Wydarzenie zorganizowane zostało w ramach projektu “Jo! Jo? Toć jo! – grudziądzkie zmagania językowe”, którego zwieńczeniem będzie wydanie słowniczka dialektu grudziądzkiego.
Choć słowo “wykład” kojarzyć się może z czymś nudnym i monotonnym, w tym przypadku było zupełnie odwrotnie. Pochodzący z Grudziądza dr. Janusz Mosakowski, adiunkt w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego, zapoznał zgromadzonych z charakterystyką i cechami grudziądzkiej gwary miejskiej (urbanolektu), a także z ciekawostkami z nią związanymi. Choć z definicji gwara miejska (będąca językiem potocznym mówionym) jest uznawana za mowę niewykształconych warstw mieszkańców miast, możemy ją potraktować jako zbiór regionalizmów, które to używane są również wśród wykształconych warstw społeczeństwa. Jak się okazuje, wpływ na rozwój gwary grudziądzkiej, w tym przede wszystkim charakterystycznej dla używanego w mieście i regionie słownictwa, miały różne czynniki. Znajdziemy tu bowiem wiele zapożyczeń z języka niemieckiego, ale również z gwar innych, sąsiednich regionów – przykładem tego są przede wszystkim podobieństwa do gwary bydgoskiej i wielkopolskiej, ale również cechy wspólne do sposobu wypowiedzi na Pomorzu czy Mazowszu. Do charakterystycznych cech tutejszej gwary możemy zaliczyć m. in. zamianę rodzaju rzeczowników czy zamianę końcówek w formach pierwszo i drugoosobowych liczby mnogiej czasu przeszłego i teraźniejszego (dla przykładu: kupowalim, jeździlim, chodzima, musita, zobaczyta, itd.). Tym co, ku uciesze prowadzącego wykład, najbardziej ożywiło zgromadzonych, było nazewnictwo przedmiotów, które w różnych częściach kraju nazywane są inaczej (przykład: kapliczka / figura / Boża Męka). Istnieją również zwroty, które odbiegają od poprawności językowej, a przyjęły się w mowie lokalnej, np. parowa (poprawnie: parów), strucel (strucla), pora (por) czy też standardowe “usiedli się”. Na przestrzeni lat wiele z określeń zanikło – niektóre ze słów okazało się być nieznane dla większości osób na sali. Prowadzący zauważył jednak niezwykle istotny aspekt, który warto podkreślić – gwarę możemy potraktować jako coś łączącego lokalną ludność. I wśród tylu dzielących nas spraw należy zwrócić uwagę na to, że właśnie używany na co dzień język potoczny jest czynnikiem wszystkich w Grudziądzu jednoczącym.
Niezwykle ciekawy wykład był okazją do zgłębienia wiedzy na temat bliski lokalnej społeczności. Zachęcamy do samodzielnego zgłębiania wiedzy o grudziądzkiej gwarze – w Internecie dostępne są materiały stworzone między innymi właśnie przez dr. Janusza Mosakowskiego. Zapraszamy Państwa również niezmiennie do śledzenia kalendarza na naszym portalu, w którym na bieżąco zamieszczamy nadchodzące ciekawe wydarzenia w naszym mieście.
Artykuł i zdjęcia: Choderny Gracjan
